Zjinvali
Daba in Georgië 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Geografie | |||
| Regio | Mtscheta-Mtianeti | ||
| Gemeente | Doesjeti | ||
| Hoogte | 760 m | ||
| Coördinaten | 42° 6' NB, 44° 46' OL | ||
| Bevolking | |||
| Inwoners (2024) | 2.513 [1] | ||
| Etniciteit (2014) | Georgisch (99,3%) | ||
| Overige informatie | |||
| Daba sinds | 1976 | ||
| Tijdzone | UTC+4 | ||
| Zjinvali in Mtscheta-Mtianeti | |||
 | |||
| Foto's | |||
| |||
| |||
Zjinvali (Georgisch: ჟინვალი) is een 'nederzetting met stedelijk karakter' in centraal-Georgië met ruim 2.500 inwoners (2024), gelegen in de gemeente Doesjeti van de regio Mtscheta-Mtianeti. Zjinvali is gesitueerd in het dal van de rivier Aragvi aan de Georgische Militaire Weg en ligt ongeveer 40 kilometer ten noorden van hoofdstad Tbilisi.
Etymologie
Het toponiem Zjinvali heeft een uniek kenmerk in Georgië. Het is een van de weinige woorden in de Georgische die beginnen met de letter "ჟ" (Zj), waarvan er minder dan 100 zijn. Hieronder zijn enkele toponiemen. Inclusief de toponiemen die niet meer in gebruik zijn, bevinden de meesten zich in een straal van dertig kilometer rond Zjinvali, wat zou duiden op een eigenschap van de lokale taal.[2]
Geschiedenis
Zjinvali was oorspronkelijk een stad met muren, torens en kerken, op een plek ten noorden van de hedendaagse plaats en overstroomt door het Zjinvali-stuwmeer. Archeologen hebben ontdekt dat Zjinvali en omgeving relatief dichtbevolkt was in de eerste eeuwen na Christus. Er zijn veel bronzen onderwerpen gevonden tijdens opgravingen.
Het oorsponkelijke Zjinvali kwam in de 12e eeuw op en heette Zjinovani (Georgisch: ჟინოვანი). Het lag strategisch bij de samenvloeiing van twee belangrijke takken van de Aragvi, waar de etnografische streken Mtioeleti en Psjavi bij elkaar komen en in de grotere context Kartli, Kacheti en Koecheti. De plaats lag daarnaast aan de route van Tbilisi en Mtscheta door de Aragvi-vallei naar de Dzjvaripas en de Darjalkloof. Dit was de historische route door de Grote Kaukasus naar Rusland.[2]
Onder koningin Tamar had Zjinvali een significante omvang met drie forten. De overlevering vertelt dat koning David VIII zijn broer Vachtang III rond 1299 in Zjinvali gevangen zette. De stad zou nooit verwoest zijn geweest tijdens de vele veroveringen, ook niet door de Safawieden in 1625, een zeldzaamheid in Georgië.[2] Zjinvali bleef daarna onopvallende plaats zonder bijzondere betekenis.
Zjinvali-reservoir
Onder het Sovjet-regime werd in 1971 besloten ten zuiden van Zjinvali een stuwdam te bouwen in de Aragvi ten behoeve van een waterkrachtcentrale en daarmee van Zjinvali onder water te zetten. De omgeving van de oude stad werd, net als in het nabijgelegen Sioni een decennium eerder, grondig bestudeerd door een archeologische expeditie. Er werd een laag nederzettingen uit de kopertijd gevonden, veel keramiek, een heidense tempel en veel voorwerpen uit de bronstijd.[2]
De bewoners werden vier kilometer naar het zuiden hervestigd in 'Nieuw Zjinvali', het hedendaagse Zjinvali, dat op de plek van de nederzetting Aranisi verrees.[3] Vanwege de nationale functie van Zjinvali met de waterkrachtcentrale werd de plaats in 1976 gepromoveerd naar 'nederzetting met stedelijk karakter' (Georgisch: დაბა, daba).[4]
Rond 1985 verdween het oude Zjinvali onder water. Het stuwmeer dat gevormd werd heeft een lengte van ongeveer twaalf kilometer, een breedte van een kilometer en een maximale diepte van ongeveer 98 meter. Met een maximaal watervolume van 520 miljoen m³ is het meer na het Engoeri-reservoir het tweede grootste in het land. De stuwdam werd gebouwd kort na de samenvloeiing van de Mtioeleti-Aragvi en de Psjavi-Aragvi, wat de V-vorm van het stuwmeer bepaalde.
Van de fortificaties rond Zjinvali overleefde alleen het Keli-fort, ook wel het Tamar-fort genoemd naar koningin Tamar. Dit is nog te zien op de berg boven het stuwmeer.[5] Een kerk uit de twaalfde eeuw is in de winter te zien wanneer het water veel lager staat.[6]
Demografie
Begin 2024 had Zjinvali 2.513 inwoners,[1] een toename van ruim 37% sinds de volkstelling van 2014. De bevolking van Zjinvali bestond volgens de volkstelling van 2014 vrijwel geheel uit etnisch Georgiërs (99,3%).[7]
| Jaar | 1923 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002[8] | 2014 | 2020 | 2024 | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aantal | 128 | - | - | - |  2.385 |
3.867 |
 1.929 |
1.828 |
2.063 |
2.513
| ||||
| Verantwoording data: Bevolkingsstatistiek Georgië;[9][10][8] | ||||||||||||||
Vervoer
Zjinvali ligt aan de historische Georgische Militaire Weg (S3 / E117), de doorgaande weg Tbilisi - Stepantsminda - Vladikavkaz (Rusland). Vanaf deze weg takken bij Zjinvali twee belangrijke interregionale wegen af, de nationale route Sh26 (Zjinvali - Barisacho - Sjatili) naar de bergstreek Chevsoeretië en de nationale route Sh27 (Zjinvali - Tianeti), onderdeel van de regionale route naar Kacheti.
Aanleg wegen
Arnold Zisserman, klerk en later senior-assistent voor prins Tsjolokasjvili, hoofd van het okroeg Toesjino-Psjavo-Chevsoerski voor Michail Vorontsov, de Russische onderkoning voor de Kaukasus, was als ambtenaar verantwoordelijk voor de aanleg van de wegen vanuit Tianeti naar Tbilisi, Kacheti en Ananoeri aan de Georgische Militaire Weg om het vervoer van wijn per wagen vanuit Kacheti naar Rusland te verbeteren. Deze routes stelde hij voor via Zjinvali.[12] Hiermee legde Zisserman de basis voor de hedendaagse regionale hoofdwegen.
Referenties
- ↑ a b (en) Population and Demography - Population by cities and boroughs (daba), as of 1 January. National Statistics Office of Georgia, Geostat (1 januari 2024). Gearchiveerd op 26 maart 2023. Geraadpleegd op 1 februari 2025.
- ↑ a b c d (ru) Жинвали (Zjinvali). Travel Georgia. Geraadpleegd op 1 februari 2025.
- ↑ (ka) Gamkrelidze, Gela, Devid Mindorashvili, Zurab Bragvadze, Marine Kvachadze (2013). A Topoarchaeological Dictionary of Kartli Life (History of Georgia), 1e druk. Published by Georgian National Museum, Tbilisi, pp.42. ISBN 978-9941-15-896-4. Geraadpleegd op 1 februari 2025.
- ↑ (ka) Zjinvali - Universeel Encyclopedisch Woordenboek 2006. National Parliamentary Library of Georgia. Geraadpleegd op 1 februari 2025.
- ↑ (ka) დედაციხე / ყელის ციხე, თამარის ციხე - #6732 (Moeders Fort / Keli Fort, Tamars Fort - #6732). Cultureel Erfgoed Portaal. Geraadpleegd op 1 februari 2025.
- ↑ (ka) წყალში ჩაძირული ტაძარი (Een ondergedompelde kerk). Mtis ambebi (Mountain news) (29 december 2016). Geraadpleegd op 1 februari 2025.
- ↑ (en) Ethnic composition of Georgia 2014. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Gearchiveerd op 1 juli 2022. Geraadpleegd op 20 juli 2022.
- ↑ a b Bij de volkstelling van 2014 werd een onverklaarbaar gat ten opzichte van de data van het nationaal statistisch bureau Geostat gevonden. Uit VN begeleid onderzoek is gebleken dat de volkstelling van 2002 ongeveer 8-9 procent te hoog was. Zie[11], "1. Introduction", Pagina 1.
- ↑ (en) Population cities & towns of Georgia. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Gearchiveerd op 21 maart 2022. Geraadpleegd op 1 februari 2025.
- ↑ (en) Ethnic composition Georgia 1923. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Geraadpleegd op 1 februari 2025.
- ↑ (en) Population Dynamics in Georgia - An Overview Based on the 2014 General Population Census Data (pdf). National Statistics Office of Georgia, Geostat (29 november 2017). Geraadpleegd op 1 januari 2022.
- ↑ Zisserman, Arnold L. (Engelse vertaling 2017, origineel 1879). Twenty-five Years in the Caucasus 1842-1867 Volume 1. Narikala Publications, Inc, Tbilisi, New York, Londen, pp.87, 123. ISBN 978-0-9914232-2-4. Geraadpleegd op 1 februari 2025.
