Wenemar van Gemmenich

Wenemar van Gemmenich
Wapen van de familie Van Gymnich
Wapen van de familie Van Gymnich
Algemene informatie
Geboren onbekend
Overleden 1283
Nationaliteit(en) Heilige Roomse Rijk
Bekend van Heer van Kerpen en Hoogstraten
Familie
Kinderen (Johanna) Sophia van Gymnich, Ida van Gymnich
Kerpen ligt net ten westen van Keulen
De schutter van Rode die in 1283 Wenemar van Gemmenich doodschoot vanuit een boom, herdenkingsplaquette aan het kasteel van Herzogenrath

Wenemar van Gemmenich († 1283) was een edelman en ridder uit het Rijnland, afkomstig uit het geslacht Van Gemmenich (Duits: von Gymnich). Hij was vanaf 1276 heer van Kerpen en werd via zijn huwelijk met Johanna van Hoogstraten ook heer van Hoogstraten en Wortel. De eerste oorkonde van Johanna in Hoogstraten komt echter pas in 1286 voor. Dit kan er op duiden dat het echtpaar voor de dood van Wenemar altijd rond de streek van Kerpen en Aken te vinden was. Wenemar stond bekend als een van de voornaamste ridders van zijn tijd en nam deel aan de machtsstrijd tussen het Hertogdom Brabant en de heren van Valkenburg en het aartsbisdom Keulen. Hij sneuvelde kort na het uitbreken van de Limburgse Successieoorlog (1283–1288).

Levensloop

Wenemar wordt vermeld in oorkonden vanaf 1275, onder meer als bloedverwant van ridder Johann van Burtscheid. In 1276 verkreeg hij samen met zijn echtgenote Johanna van Hoogstraten het bezit over Kerpen, via zijn zus Beatrix, weduwe van Johann van Kerpen.[1] Hij verkocht Kerpen in 1282 aan Jan I van Brabant, een transactie die in 1284 werd bekrachtigd door keizer Rudolf I.[2][3][4]

In 1283 zond hertog Jan hem als bevelhebber naar het Maasland om vanuit de stad Maastricht het kasteel van Valkenburg van Walram van Montjoie-Falkenburg te belegeren. Wenemar viel diens gebied binnen, brandde verscheidene dorpen plat en belegerde uiteindelijk rond Kerstmis het kasteel van Herzogenrath. Tijdens een stormaanval op dit laatste kasteel werd hij door een pijl in het hoofd getroffen en overleed aan zijn verwondingen. Zijn dood betekende het einde van de belegering van Herzogenrath.[1]

Familie

Wenemar was gehuwd met Johanna van Hoogstraten, die de gelijknamige heerlijkheid meebracht in het huwelijk. Zij kregen twee dochters:

  • Sophia van Gymnich, erfgename van Hoogstraten en Wortel, gehuwd met Willem van Cuijk (1265-1303).[5]
  • Ida van Gymnich († 1330), gehuwd met ridder Kostgin van Berchem, heer van Ranst.[6]

Historische betekenis

De verkoop van het kasteel van Kerpen aan de hertog van Brabant gaf hertog Jan I controle over een strategisch gelegen versterking net ten westen van Keulen. Voor de hertogen van Brabant betekende dit een belangrijke stap in hun streven naar een directe landverbinding tussen Brugge, Brussel of Antwerpen, Maastricht en de Hanzestad Keulen, als alternatief voor de waterweg via Nederland via de rivier de Rijn. De route over land liep deels langs oude Romeinse wegen. Hierdoor vond Brabant aansluiting bij het Europees handelsverkeer. Aan de westkant van Keulen bestaan nog straatnamen als Antwerpener Strasse, Brusseler Strasse, Genter Strasse, Maastrichter Strasse...

Het bezit van Kerpen door Brabant werd door de aartsbisschop van Keulen als een directe bedreiging ervaren. Hij liet het kasteel aanvallen en gedeeltelijk in brand steken. Dit incident leidde tot een kettingreactie van militaire acties die uiteindelijk zouden uitmonden in de Slag bij Woeringen (1288), een beslissend moment in de machtsverhoudingen in het Rijnland.[7]

Literatuur

  • Piet Van Deun, "Wenemar van Gemmenich (+1283), ridder en echtgenoot van Joanna van Elsloo, vrouw van Hoogstraten", in: Jaarboek Erfgoed Hoogstraten, nr. 9, 2020–2021, Erfgoed Hoogstraten vzw.
  • E. von Oidtman, "Das Geschlecht Gymnich", in: Zeitschrift des Aachener Geschichtsvereins, Band 48, Aachen, 1926, pp. 155–198. Online raadpleegbaar via Google Books
  • H.O.K. (Hoogstraten’s Oudheidkundige Kring), “Bijdragen tot de Geschiedenis der oudste Heeren van Hoogstraten (13de en 14de eeuw)”, in: *H.O.K.; tijdschrift voor geschiedenis, oudheidkunde, kunst & folklore*, jrg. 4 (1936), nr. III (1 januari 1936), pp. 341–356. Online raadpleegbaar via www.delpher.nl.


Bronnen

  1. ↑ a b Zeitschrift des Aachener Geschichtsvereins, nr. 48, 1926, p. 169.
  2. ↑ Butkens, Trophées de Brabant, deel II, p. 310; Miraeus, Diplomata Belgica, deel I, p. 591; Van Heurne, Historie van ’s Hertogenbosch, deel I, blz. 141.
  3. ↑ Vera Torunsky, WORRINGEN 1288 Ursachen und Folgen einer Schlacht. Geraadpleegd op 14 juli 2025. Am weitesten entfernt war die Burg Kerpen, die Herzog Johann vor dem Mai 1282 von Wenemar von Gymnich kaufte. Dieser Besitz war ein Stachel im Fleisch des Erzbischofs von Köln, der sie dann auch im März 1284, während des Limburgischen Erbfolgekriegs, zerstören ließ.
  4. ↑ Jan Baptist David, Vaderlandsche historie. Deel 5 (1842–1866). DBNL (1842–1866). Geraadpleegd op 14 juli 2025. “De heer van Hoogstraten, Wennemaer van Gimmenich, voerde het bevel te Maestricht, van waer hy, in 't hart van den winter, Valkenberg overviel, en er wyd en zyd alles aen de verwoesting prys gaf. Vervolgens leidde hy zyne benden naer het slot van Rolduc, meenende dat te verrassen; maer hy vond er sterken tegenstand, en werd ongelukkiglyk na eenige dagen van beleg, door een pylschot tot der dood getroffen, waerdoor zyn volk, thans zonder hoofd zynde, uiteen liep.
    Vergelding van Walram van Valkenburg:
    Zelfs, toen alles daer plat getreden of verbrand was, zette hy de Maes over en viel in de Brabantsche Kempen, alwaer hy onder anderen Lommel in kolen legde, zonder mededoogen voor de ongelukkige boeren, die niet eens de reden wisten waerom zy uitgeschud en hunne schamele wooningen vernield werden.”
  5. ↑ H.O.K. (Hoogstraten’s Oudheidkundige Kring), Bijdragen tot de Geschiedenis der oudste Heeren van Hoogstraten (13de en 14de eeuw). www.delpher.nl. H.O.K.; tijdschrift voor geschiedenis, oudheidkunde, kunst & folklore (1936). Geraadpleegd op 18 juli 2025. “(Pagina 346) De aanduiding “Johanna II van Gemmenich” als dochter is verwarrend en wordt verworpen in de literatuur. Volgens deze bron is Johanna van Gemmenich, echtgenote van Jan van Kuyck, dezelfde persoon als de erfdochter Sophia van Gemmenich van Wenemar van Gemmenich en Johanna van Hoogstraten.”
  6. ↑ Zeitschrift des Aachener Geschichtsvereins, nr. 48, 1926, p. 169.
  7. ↑ Koelhof (drukker), Die Cronica vander hilliger stat van Coellen, Keulen, 1499, fol. ccxxxix recto.
Dit artikel is uitgegeven door Wikipedia. De tekst is vrijgegeven onder de licentie Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0. Voor de mediabestanden kunnen aanvullende voorwaarden gelden.