Piëta (Bellini, Pinacoteca di Brera)

Piëta
Kunstenaar	Giovanni Bellini
Signatuur	HAEC FERE QUUM GEMITUS TURGENTIA LUMINA PROMANT / BELLINI POTERAT FLERE IONNIS OPUS
Jaar	ca. 1460
Techniek	Tempera op paneel (populier)
Afmetingen	86 × 107 cm
Museum	Pinacoteca di Brera
Locatie	Milaan
Inventarisnummer	228
Portaal    Kunst & Cultuur

Piëta, ook bekend als Dode Christus ondersteund door Maria en Johannes (Italiaans: Cristo morto sorretto da Maria e Giovanni), is een schilderij van Giovanni Bellini, gemaakt rond 1460. Sinds 1811 maakt het werk deel uit van de collectie van de Pinacoteca di Brera in Milaan.

Hoewel het werk traditioneel de titel Piëta draagt, is de voorstelling van Christus die wordt ondersteund door zowel Maria als Johannes de Evangelist iconografisch gezien nauwkeuriger te classificeren als een bewening (lamentatie). Jezus' lichaam is centraal geplaatst, met zijn rechterhand op de rand van het graf. Maria ondersteunt hem teder, hun gezichten dicht bij elkaar, wat hun intieme band benadrukt. Johannes wendt zich af, zijn gezicht getekend door verdriet. De figuren staan sterk op de voorgrond, wat de kijker direct betrekt. Op de achtergrond is een typisch landschap uit de Veneto te zien, met een pad dat naar een kasteel en een dorp met een kerk leidt. 

Bellini dompelt de scène onder in natuurlijk licht, waardoor tonen en kleuren verzachten. Zijn focus ligt op het overbrengen van de menselijkheid en het diepe verdriet van de hoofdpersonen, niet op een streng toegepast perspectief. Deze nadruk op menselijke emotie, afgeleid van schilders als Rogier van der Weyden, werd een typisch kenmerk van Bellini's werken. Zijn stijl onderscheidt zich van Mantegna's meer sculpturale benadering, hoewel in de nauwkeurige weergave van de aderen op Jezus' arm en Johannes' haren het voorbeeld van zijn zwager^[1] zichtbaar blijft.

De Latijnse inscriptie op de stenen dorpel, een bewerking van een vers uit de Elegieën van Propertius, is een sleutelelement. De tekst kan vertaald worden als "Deze gezwollen ogen kunnen bijna kreten voortbrengen / Het werk van Giovanni Bellini zou kunnen wenen" (HAEC FERE QUUM GEMITUS TURGENTIA LUMINA PROMANT / BELLINI POTERAT FLERE IONNIS OPUS). Dit benadrukt het doel van het schilderij: de kijker emotioneel betrekken en tot tranen toe roeren, wat de kracht van kunst om diepe gevoelens op te roepen benadrukt. Het gebruik van een klassieke dichter duidt op een humanistische basis.  

Het schilderij maakte deel uit van de Sampieri-collectie in Bologna. In 1811 schonk Eugène de Beauharnais, de onderkoning van Italië, het werk aan de Pinacoteca di Brera.

• 
  Detail

• Allessandra Montalbetti (2021). Brera eyes wide open; Thirty unmissable masterpieces. Milaan: Pinacoteca di Brera. nr. 4
• Mariolina Olivari (2007). Giovanni Bellini. in: Pittori del Rinascimento. Florence: Scala.

• (en) Informatie over het schilderij op de website van de Pinacoteca di Brera. Geraadpleegd op 20 juni 2025.
• (en) Cavallini to Veronese, A guide to the works of the major Italian Renaissance Painters. Geraadpleegd op 20 juni 2025.

Zie de categorie Pietà di Brera by Giovanni Bellini van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.