Force Publique

De Force Publique of Openbare Weermacht was het koloniale leger van de Onafhankelijke Congostaat en nadien van Belgisch-Congo. Op haar hoogtepunt, vlak voor de Congolese Dipenda, telde de Force Publique meer dan honderdduizend manschappen, verspreid over meer dan vijftig kazernes in alle uithoeken van Congo-Kinshasa.

De Force Publique werd opgericht in 1885 door Leopold II, met als doel het verzorgen van logistieke steun aan de Belgische kolonisten en het bezetten van strategische punten. Ook de strijd tegen de Arabische slavenhandelaren in Oost-Congo werd door de Force Publique gevoerd. De Force Publique groeide alzo uit tot zowel een leger- als een politiemacht en stond aanvankelijk onder het rechtstreekse bevel van de gouverneur-generaal en de koning.

Het officierenkorps was en bleef uitsluitend toegankelijk voor blanken. Van 1886 tot 1908 bestond het officierenkorps uit 648 Belgen, 112 Italianen, 53 Denen, 47 Zweden, 26 Noren en een kleiner aantal Britten en Amerikanen.^[1]

Aanvankelijk werden uitsluitend niet-Congolese zwarten tot de Force Publique toegelaten maar vanaf de eeuwwisseling kwam daar verandering in. Elk smaldeel mocht maximaal voor 20% bestaan uit inlanders met dezelfde etnische achtergrond. Door deze maatregel kon de Force Publique overal in Congo worden ingezet. Tijdens de Vrijstaatperiode waren er verschillende institutionele problemen, er braken verscheidene muiterijen uit onder de zwarte soldaten

Tegen 1900 bestond de Force Publique uit 19000 man.^[2]

Zie Veldtochten van de Onafhankelijke Congostaat tegen de Arabo-Swahili voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Aan het begin van de jaren 1890 was het oostelijke gedeelte van de Vrijstaat voornamelijk onder controle van de Arabische ivoor- en slavenhandelaars. De Force Publique bestond toen uit 120 officieren en 3500 zwarte soldaten. Tegen midden 1890 kwam het oostelijk gedeelte van de Vrijstaat terug onder staatscontrole.^[3][4]

Tijden de oorlog tegen de Mahdisten in Soedan (1881-1899) vochten ze aan de zijde van het Verenigd Koninkrijk. Het bekendste wapenfeit is de Slag bij Rejaf tijdens de Belgo-Arabische Oorlog.

Zie Belgisch-Congo in de Eerste Wereldoorlog voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog verwierf de Force Publique wereldbekendheid door zijn militaire overwinningen tijdens de Slag bij Tabora. De militaire bezetting van Ruanda-Urundi en Duits-Oost-Afrika (het huidige Tanzania) vanaf 1917 gebeurde door de Force Publique. In 1916 had de Force Publique al eens victorie mogen kraaien toen zij aan de zijde van de Fransen en de Britten Kameroen veroverden op de Duitsers. Na de wapenstilstand van 1918 zou de Force Publique zich terugtrekken uit het grootste deel van Duits Oost-Afrika, dat Brits mandaatgebied werd (Tanganyika). De Force Publique bleef wel nog tot in de jaren zestig aanwezig in Ruanda-Urundi, dat voorheen deel uitmaakte van Duits Oost-Afrika en dat Belgisch mandaatgebied werd.

Zie Belgisch-Congo in de Tweede Wereldoorlog voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vocht de Force Publique in Abyssinië (het huidige Ethiopië) tegen het Italiaanse leger. Zo nam de Force Publique Saio in na een kortdurend beleg en zorgde het samen met de Britten voor het verdrijven van de Italianen uit Ethiopië.

Ondanks de successen van de Force Publique in de beide wereldoorlogen heeft België zijn koloniale troepen nooit in Europa ingezet, dit om te vermijden dat de zwarte soldaten aan de bevrijding van het moederland emancipatoire ideeën zouden overhouden.^[5]

Na de Congolese onafhankelijkheid werd de Force Publique – ondanks felle weerstand van de blanke officieren – volledig ontmanteld en na de Afrikanisering gingen de restanten op in het nieuwe Armée nationale congolaise.

• Enika Ngongo, 'Aucun indigène ne veut aller au front à n'importe quel prix'. Les porteurs africains dans la Grande Guerre , in: Pierre Dejemeppe en Nathalie Tousignant (red.), La Guerre 14-18 en Afrique. Des mémoires repliées = De oorlog 14-18 in Afrika. Vervaagde herinneringen, 2016, p. 43-55
• Isidore Ndaywel E Nziem en Pamphile Mabiala Mantuba-Ngoma, Le Congo belge dans la Première Guerre mondiale (1914-1918), 2015, ISBN 9782343075549
• Griet Brosens, Congo aan den Yzer. De 32 Congolese soldaten van het Belgisch leger in de eerste Wereldoorlog, in: Brusselse Cahiers, vol. XLVI, 2014, p. 253-265
• Lucas Catherine, Loopgraven in Afrika (1914-1918). De vergeten oorlog van de Congolezen tegen de Duitsers, 2013, ISBN 9789491297557
• Jean-Jacques Wondo, Les Armées au Congo-Kinshasa. Radioscopie de la Force Publique aux FARDC, 2013, ISBN 978-2839911665
• Guy Vanthemsche, Le Congo belge pendant la Première Guerre mondiale. Les rapports du ministre des Colonies Jules Renkin au roi Albert Ier 1914-1918, Brussel, Palais des Académies, 2009
• Georges Delpierre, Tabora 1916: de la symbolique d'une victoire , in: Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, XXXII, 2002, nr. 3-4, p. 351-381
• Lucas Catherine, Manyiema. De enige oorlog die België won, 1994
• Philippe Brousmiche, Bortaï. Campagne d'Abyssinie, 1941, [1987] 2011, ISBN 9782296130692
• Louis-François Vanderstraeten, De la Force publique à l'armée nationale congolaise. Histoire d'une mutinerie, [1985] 1993, ISBN 2-8031-0104-1
• Lewis Gann en Peter Duignan, "The Force Publique", in: The Rulers of Belgian Africa, 1884-1914, 1979, p. 52-88
• Émile Janssens, Histoire de la Force publique, 1979, OCLC 7730962
• A. Lederer, De Kongolese Weermacht en de Belgische Operaties in Afrika tijdens de Twee Wereldoorlogen, 1966
• F. Flament e.a., La Force publique de sa naissance à 1914. Participation des militaires à l'histoire des premières années du Congo , 1952
• R. Werbrouck, La Campagne des Troupes coloniales belges en Abyssinie, période du 24 juin au 6 juillet 1941, Presses du Courrier d'Afrique, Léopoldville, 194?
• Sidney Langford Hinde, The Fall of the Congo Arabs, 1897

Zie de categorie Force publique van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.