Omgevingsdienst

Een omgevingsdienst is een Nederlandse overheidsinstantie die zorg draagt voor regionale vergunningverlening, toezicht en handhaving op het gebied van milieu en de fysieke leefomgeving. Opdrachtgevers en eigenaars van de omgevingsdiensten zijn de provincies en gemeenten.^[1]

De omgevingsdiensten spelen een rol bij de uitvoering van de Omgevingswet,^[2] die na veelvuldig uitstel op 1 januari 2024 in werking is getreden.^[3]

Omgevingsdiensten zijn verantwoordelijk voor het verlenen van vergunningen op het gebied van veiligheid, luchtkwaliteit, geluid, licht, energie, afval, asbest en bodem in hun werkgebied. De omgevingsdiensten adviseren daarnaast inwoners en bedrijven op het gebied van omgevingsvergunningen.^[4] De diensten zorgen voor toezicht op en handhaving bij bedrijven, onder meer voor de naleving van milieuregels bij risicovolle bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen, zoals Tata Steel en Chemours. Ze zien ook toe op lozingen van bijvoorbeeld PFAS, het saneren van asbest en de milieuregels in de bouw en agrarische sector.^[5] Sommige omgevingsdiensten hebben als taak het toezien op Seveso-bedrijven (voorheen Besluit risico's zware ongevallen, of Brzo).^[6]

In 2024 bleken omgevingsdiensten in heel Nederland te kampen met een tekort aan deskundig personeel. Bij een deel daarvan kon niet worden voldaan aan de eigen kwaliteitseisen, met mogelijk grote gevolgen voor de volksgezondheid.^[5]

Zo ontstond bij de Omgevingsdienst Rivierenland (ODR) onrust onder werknemers over de inhuur van extern personeel en zegde een deel van de werknemers zelfs het vertrouwen in de directie op. In 9 maanden werd er alleen al voor het team dat over bouwvergunningen gaat voor meer dan een miljoen euro aan extern personeel ingehuurd. Er bleken vier inhuurkrachten te zijn ontslagen omdat deze met de urenregistratie hadden gesjoemeld. Zij declareerden tienduizenden euro's per maand voor 60 uur per week, ook op zon- en feestdagen. Binnen de omgevingsdienst was er in 2023 al geklaagd over vreemde facturen, ondermaatse prestaties en onbereikbaarheid van de externe krachten. Onder het vaste personeel was er in het eerste halfjaar van 2024 een ongewoon hoog ziekteverzuim van 9,1 procent, waar het landelijk gemiddelde van 5,5 procent was.^[5]

De diensten zijn per 1 januari 2024 verdeeld in 28 regionale omgevingsdiensten, verspreid over Europees Nederland.^[4] Daarnaast vormen de 28 omgevingsdiensten samen de vereniging Omgevingsdienst NL, en maken de zes omgevingsdiensten die toezien op naleving van de Seveso-richtlijn deel uit van het landelijk programmabureau Seveso6.^[7]

Omgevingsdienst	Vestigingsstad	Grootste gemeente	Provincie(s)	Seveso-omgevingsdienst
Groningen	Veendam Veendam	Groningen Groningen	Groningen (provincie) Groningen	Ja
Friesland	Grouw	Leeuwarden Leeuwarden	Friesland Friesland	Nee
Drenthe	Assen Assen	Emmen Emmen	Drenthe Drenthe	Nee
IJsselland	Zwolle Zwolle		Overijssel Overijssel	Nee
Twente	Almelo Almelo	Enschede Enschede		Nee
Veluwe	Apeldoorn Apeldoorn		Gelderland Gelderland	Nee
Achterhoek	Doetinchem Doetinchem			Nee
De Vallei	Ede Ede			Nee
Regio Arnhem	Arnhem Arnhem			Nee
Regio Nijmegen	Nijmegen Nijmegen			Ja
Rivierenland	Tiel Tiel			Nee
Utrecht	Utrecht Utrecht		Utrecht (provincie) Utrecht	Nee
Regio Utrecht	Utrecht Utrecht	Veenendaal Veenendaal		Nee
Flevoland en Gooi & Vechtstreek	Lelystad Lelystad	Almere Almere	Flevoland Flevoland en Noord-Holland Noord-Holland	Nee
Noord-Holland-Noord	Hoorn Hoorn	Alkmaar Alkmaar	Noord-Holland Noord-Holland	Nee
IJmond	Beverwijk Beverwijk	Haarlem Haarlem		Nee
Noordzeekanaalgebied	Zaandam	Amsterdam Amsterdam		Ja
Haaglanden	Den Haag Den Haag		Zuid-Holland Zuid-Holland	Nee
West-Holland	Leiden Leiden			Nee
Midden-Holland	Gouda Gouda			Nee
Rijnmond	Schiedam Schiedam	Rotterdam Rotterdam		Ja
Zuid-Holland Zuid	Dordrecht Dordrecht			Nee
Zeeland	Terneuzen Terneuzen		Zeeland Zeeland	Nee
Midden- en West-Brabant	Tilburg Tilburg		Noord-Brabant Noord-Brabant	Ja
Brabant-Noord	's-Hertogenbosch 's-Hertogenbosch			Nee
Zuidoost-Brabant	Eindhoven Eindhoven			Nee
Limburg-Noord	Roermond Roermond	Venlo Venlo	Limburg Limburg	Nee
Zuid-Limburg	Maastricht Maastricht			Ja

Omgevingsdienst Regio Arnhem en Omgevingsdienst Regio Nijmegen hebben op 6 mei 2025 besloten om te werken naar een fusie als de nieuwe Omgevingsdienst Groene Metropool.^[8][9]