Maison Belle Époque

Dit artikel ondergaat een review. Denk mee, help mee, geef commentaar op de review-pagina.

Maison Belle Epoque, Épernay
Onderdeel van de werelderfgoedinschrijving: Heuvels, huizen en wijnkelders van de Champagnestreek
Het gebouw tijdens "Habits de lumière" in 2024.
Land	Frankrijk
Coördinaten	49° 5′ NB, 3° 96′ OL
UNESCO-regio	Europa en Noord-Amerika
Criteria	iii, iv, vi (Uitleg)
Inschrijvingsverloop
UNESCO-volgnr.	1465
Inschrijving	2015 (39e sessie)
Kaart
UNESCO-werelderfgoedlijst

Maison Belle Époque, vroeger Hôtel Guyot, is een Art Nouveau-gebouw, gelegen aan het nummer 11 van de Avenue de Champagne in Épernay, departement Marne (regio Grand Est) in Frankrijk. Gezien deze ligging is het sinds 2015 een onderdeel van het UNESCO-werelderfgoed “Heuvels, huizen en kelders van de Champagne”. Het gebouw behoort toe aan het champagnehuis Perrier-Jouët^[1] en bevat de grootste privécollectie van Franse Art Nouveau-werken in Europa.^[2]

Het Hôtel Guyot werd tussen 1795 en 1797 gebouwd in opdracht van Jean Guyot.^[1]

Het werd in 1872^[1] overgenomen door het huis Perrier-Jouët toen Eugène Gallice, zwager en partner van Charles Perrier, zoon van de oprichters, het verwierf.^[3]

In de periode 1949-1958 was Michel Budin commercieel directeur.^[4] In 1958 werd hij technisch directeur en hij vervulde deze functie tot in 1983. Hij was gepassioneerd door geschiedenis en daardoor stond hij aan de basis van de meeste aankopen van meubels en decoratieve elementen van het Maison Belle Epoque.^[4]

Toen de algmeen directeur Pierre Ernst en de president Michel Budin van Perrier-Jouët halverwege de jaren 1980 besloten om Maison Belle Époque opnieuw te decoreren, schakelden ze de hulp in van Art Nouveau-experts Felix Marcilhac en Jean-Pierre Camard. In de daaropvolgende vijf jaar struinden ze de antiekwereld af op zoek naar meubels en kunstvoorwerpen van museumkwaliteit. Onder toezicht van Pierre Ernst plaatste decorateur Patrice Nourissat de originele werken in een compositie die een levende belichaming van de Art Nouveau-traditie van het bedrijf weerspieglen.^[5] Op 2 maart 1990 opende het Maison Belle Epoque met daarin een deel van het erfgoed dat Michel Budin had verzameld.^[4]

Sinds 2015 is het een onderdeel van het UNESCO-werelderfgoed “Heuvels, huizen en kelders van de Champagne”. Gezien zijn ligging aan de Avenue de Champagne in Epernay is het een onderdeel van deel 3 van het werelderfgoed.^[6]

Na twee jaar van renovatiewerk heropende het huis op 5 juli 2017^[7] haar deuren. In 2021 opende Maison Belle Epoque voor het eerst haar deuren voor het grotere publiek. Het verwelkomt sindsdien bezoekers voor een gastronomisch aanbod.^[8]

Het gebouw heeft een U-vorm die gelijkaardig is aan andere klassieke gebouwen van die tijd op de Avenue de Champagne. De stijl van Maison Belle Epoque weerspiegelt een combinatie van Art Nouveau en klassieke Franse elegantie, zowel binnen als buiten. Verder worden er moderne toetsen aangebracht door kunstwerken van moderne kunstenaars toe te voegen.

De façade van Maison Belle Epoque volgt de principes van Art Nouveau. Deze kenmerken komen tot uiting in de gebogen lijnen en organische vormen, geïnspireerd door de natuur. Verder in de decoratieve smeedijzeren details, vaak asymmetrisch en met bloemmotieven. Grote ramen met glas-in-lood, typisch voor Art Nouveau, waardoor binnen en buiten in harmonie staan. En zachte, natuurlijke kleuren zoals crèmetinten, pastels en aardse kleuren, passend bij de omgeving.

Het interieur van Maison Belle Epoque is eveneens een voorbeeld van Art Nouveau-design, met een sterke nadruk op luxe materialen en ambachtelijk vakmanschap. Dit uit zicht in de meubels van beroemde Art Nouveau-ontwerpers, met sierlijke houtbewerking en inlegwerk. In de glas-in-loodramen en decoratieve mozaïeken, vaak met bloem- en plantmotieven. Handgeschilderde friezen en wandpanelen, met golvende lijnen en gestileerde flora en fauna, kenmerkend voor de Art Nouveau, zijn in alle kamers terug te vinden. Luxe stoffen zoals fluweel en zijde, vaak met delicate bloemmotieven en pasteltinten.

In het huis worden 220 kunstwerken tentoongesteld.^[2] Dit is de grootste privécollectie Franse Art Nouveau in Europa met meubels en voorwerpen van kunstenaars als René Lalique, Louis Majorelle, Alfons Mucha uit de jaren 1900.^[9]

Hector Guimard (1867–1942): Een Franse architect en ontwerper, vooral bekend om zijn Art Nouveau-werken, waaronder de iconische metro-ingangen in Parijs. Zijn meubel- en interieurontwerpen kenmerken zich door vloeiende lijnen en organische vormen.

Émile Gallé (1846–1904): Een van de belangrijkste figuren van de École de Nancy, een beweging binnen de Art Nouveau in Frankrijk. Hij was bekend om zijn innovatieve glaswerk en meubelontwerpen. Zijn stijl werd beïnvloed door de natuur, Japanse kunst en symbolisme.

René Lalique (1860–1945): Een Franse edelsmid en glaskunstenaar wiens werk tot de Art Nouveau en Art Deco wordt gerekend.

Louis Majorelle (1859–1926): Een meubelontwerper en kunstenaar uit de École de Nancy. Hij was gespecialiseerd in houten meubels met verfijnde houtsnijwerkdetails en florale motieven.

Alfons Mucha (1860–1939): Een kunstschilder uit Moravië, het huidige Tsjechië. Zijn werken zijn onlosmakelijk verbonden met de Art Nouveau-kunststroming.

François-Rupert Carabin (1862–1932): Een Franse beeldhouwer, meubelontwerper en graveur, bekend om zijn unieke en vaak satirische werken. Zijn sculpturen en meubels bevatten vaak vrouwelijke figuren als decoratieve elementen.

Henri de Toulouse-Lautrec (1864–1901): Een postimpressionistische schilder en lithograaf, beroemd om zijn posters en portretten van het Parijse nachtleven.

Raoul Larche (1860–1912): Een Franse beeldhouwer en ontwerper, vooral bekend om zijn bronzen en lampontwerpen in de Art Nouveau-stijl. Zijn lampen combineren kunst en functionaliteit.

Auguste Rodin (1840–1917): Een Franse beeldhouwer bekend om zijn expressieve en dynamische beeldhouwkunst.

Mischer’Traxler: Een Oostenrijks design- en kunstcollectief opgericht in Wenen in 2009^[10] door Katharina Mischer (Sankt Pölten, Oostenrijk,1982) en Thomas Traxler (Linz, Oostenrijk, 1981). Hun werk onderzoekt de interactie tussen mens, natuur en technologie, vaak met een speelse en interactieve aanpak. 

Ritsue Mishima (Kyoto, Japan, 1962): Een Japanse glasblazer en beeldend kunstenaar die werkt met Muranoglas. Haar creaties combineren traditionele Venetiaanse technieken met een minimalistische Japanse esthetiek. In haar werk speelt licht een centrale rol.

Op het gelijkvloers bevinden zich de entreehal, de biljartkamer,^[11] twee ontvangstruimtes (of salons) en de aangrenzende eetkamer. Op de eerste verdieping geeft een gang toegang tot de vier slaapkamers en de badkamers.

In de entreehal staat de installatie Ephemera (2014)^[12] van het ontwerpersduo Mischer’Traxler. Het past binnen hun filosofie van veranderlijke en responsieve kunstinstallaties. Deze allegorie van de relatie tussen de mens en de natuur wekt nieuwsgierigheid en verwondering op: het stelt een siertuin voor die op een lange tafel groeit, maar als bij toverslag verdwijnt zodra je dichterbij komt.^[3]

De slanke perenhouten deuren van Hector Guimard, met zijn sierlijke botanische motieven, nodigen u uit richting het kleine salon. Naast de deur staan twee gietijzeren bloempotten (c. 1905) in de hal, die eveneens van Hector Guimard zijn.

Het kleine salon bevat meubilair van Émile Gallé en Louis Majorelle en de glas-in-loodramen zorgen voor een sterk Art Nouveau-gevoel zodra je het huis en het salon betreedt. Het glas-in-loodraam geeft een doorzicht op de achterliggende tuin.

In het midden van het salon staat een driepotig pronktafeltje (1901^[13]) gemaakt door Émile Gallé. De salontafel wordt ondersteund door drie fijn uitgesneden waterjuffers in walnoot, een van de favoriete motieven van de ontwerper. Het tafelblad is ingelegd met fineer van eikenhout, wortelnotenhout, Indisch palissanderhout en mahonie. Het is 77,5 cm hoog en heeft een diameter van 63,5 cm.^[14]

Boven op de marmeren schouw prijkt een van de weinige niet-Art Nouveau werken. Het betreft Auguste Rodin’s L’Eternel Printemps (1884-1898), een bronzen beeld van een gepassioneerde omhelzing tussen twee geliefden. Rodin staat bekend om zijn expressieve en dynamische beeldhouwkunst. Het werk werd door medewerkers geschonken aan Henri Gallice ter ere van het honderdjarig bestaan van Maison Perrier-Jouët op 16 december 1911.^[4][7] Het heeft een lengte van 50,2 cm, een breedte van 66 cm en een hoogte van 32,3cm.^[15]

Hier vindt men ook een paar tafellampen, genaamd Drie Tuplen en gesigneerd Albert Cheuret, circa 1920-1925.

Het Guimard-salon is een eerbetoon aan Hector Guimard. In deze kamer overheersen de tinten blauw en beige. Aan de muur hangen "Les Heures du Jour", lithografieën uit 1899^[16] van de Art Nouveau-schilder en affichekunstenaar Alfons Mucha. Hij combineerde frisse maar delicate kleuren met uitbundige bloemenmotieven. Elke vrouw is geplaatst in een natuurlijke omgeving die haar stemming weerspiegelt. Van links naar rechts zien we: Ochtendontwaken, Helderheid van de dag, Avondcontemplatie en Nachtrust.^[16]

Met zijn harmonie van satijnen texturen en zachte pasteltinten is de woonkamer Majorelle de ideale plek om te ontspannen. De woonkamer bevat een geheel van zetels, een bank en een banquette van Louis Majorelle met een decor van varens in gesneden, verguld beukenhout.

Verder een vergulde bronzen lamp van Raoul Larche die de Amerikaanse danseres Loïe Fuller (1862–1928) al dansend uitbeeldt. Ze was een icoon van de Art Nouveau-beweging en werd vaak afgebeeld in kunstwerken. De afmetingen van het werk zijn 45.7 x 25.5 x 23.1 cm.^[17]

Naast de lamp, staat ook een vaas van Sèvres-porselein, met een houten montuur van Francois Rupert Carabin, op de schouw. Sèvres-porselein is een luxe porselein uit de beroemde Franse manufactuur van Sèvres, vaak gebruikt voor koninklijke en diplomatieke geschenken. François-Rupert Carabin vertelde ooit een amusante anekdote: nadat hij een hekel had gekregen aan de blauwe Sèvres-kristallen vaas die hij van de president van Frankrijk had gekregen, beeldhouwde de kunstenaar een perenhouten voetstuk met drie vrouwelijke naakten die hun hoofd afwenden in afschuw.

Aan de muur tussen de ramen hangt een keramische plaquette van Henri de Toulouse-Lautrec met een portret van Yvette Guilbert (1895^[7]), waarop de zangeres een humoristisch antwoord had gekrabbeld. Het werk vangt de energie van de Belle Époque, met name in cabarets zoals de “Moulin Rouge”. De afmetingen van het werk zijn 51,7 × 28,4 × 2,2 cm.^[18]

De eetkamer Cuir de Cordoue is nu de plaats waar gasten kunnen genieten van gastronomische gerechten in combinatie met een selectie Perrier-Jouët Belle Epoque cuvées. Met zijn opvallende wandpanelen van A. Lorier versierd met lelies, irissen, distels en kastanjebladeren, weerspiegelt de kamer de vernieuwing van de decoratieve kunsten binnen de Art Nouveau-beweging door middel van diverse technieken, in dit geval het oude Noord-Afrikaanse ambacht van geperst en verguld leer. Deze methode werd oorspronkelijk in Spanje ontwikkeld en werd populair in de interieurs van de 17e en 18e eeuw.

Op een zijtafel staat Louis-Ernest Barrias’ beeld “La Nature se dévoilant à la Science”^[19] (De natuur openbaart zich aan de wetenschap), uitgevoerd in een combinatie van kostbare materialen zoals ivoor, verguld brons en lapis lazuli (lazuursteen). Het is een allegorisch beeldhouwwerk waarin de natuur wordt voorgesteld als een vrouwelijke figuur die zich onthult aan de wetenschap. Dit werk weerspiegelt de fascinatie voor wetenschap en vooruitgang tijdens de Belle Époque.

Boven de bar in het huis hangt de installatie “All’ombra della luce” (Nederlands: In de schaduw van het licht) van de Japanse kunstenares Ritsue Mishima. Het is geïnspireerd op het ritme van de seizoenen in de wijngaarden en het schemerige licht in de kelders, waar champagne tot leven komt met de vele transparante schijven van Muranoglas die aan het plafond hangen.^[3] De schijven zijn een knipoog naar de bubbels in champagne.^[7] Dit kunstwerk werd door Perrier-Jouet besteld voor de Miami Design Week 2015.

Een paar treden verder leidt een trap naar de privékelders van het huis.

Boven leidt een gang naar de vier slaapkamers en de badkamers.

In de Guimard-kamer met blauwe tinten, afgewisseld met gouden accenten, is het bed van Hector Guimard een meesterwerk qua proporties en decoratie, terwijl de en-suite badkamer een Art Nouveau-scherm heeft.

De Louis Majorelle-kamer bevat slaapkamermeubilair dat in 1900 ontworpen werd voor Georges Rouard, directeur van de Parijse galerie “A la Paix”.^[20]

De smeedijzeren poort, die toegang geeft tot het domein, is versierd met bloemmotieven, symbolen van de identiteit van Perrier-Jouët. De binnenplaats is aangelegd met een formele tuin, inclusief sierlijk gesnoeide struiken en bloemen. De muren van het huis zijn bedekt met klimop en herinneren aan het groen dat voor het merk kenmerkend is.

Een groot terras geeft uitzicht op de tuin.Aan het einde van de grote tuin staat een serre waar de chef-kok elke dag eetbare bloemen en aromatische planten plukt. Dankzij twee bijenkorven wordt er ook honing geoogst.

De renovatie van de Maison Belle Epoque deed een beroep op het savoir-faire van diverse ambachtslieden.

• Er werden 330.000 tegels geleverd door tegelsnijders en geplaatst met de hand door mozaïekplaatsers die de mozaïek in de entreehal samenstelden.
• De sjabloonkunstenaars die met de hand de decoratieve friezen in vele kamers schilderden.
• Er was 1.100 meter stof nodig voor de gordijnen,^[7] 270 meter franjes, 80 paar gordijnbanden en 2.000 werkuren. De stofferingen werden vervaardigd op basis van originele Art Nouveau-ontwerpen uit de archieven van een van de meest historische Franse manufacturen.

Belle Epoque Society omvat drie onderdelen: de Cellier Belle Epoque, het Maison Belle Epoque en de Perrier-Jouët boutiek.^[8]