Koningsbrug (Harlingen)

Koningsbrug
Vanuit het oosten: brug met brugwachtershuisje
Algemene gegevens
Locatie	Harlingen
Coördinaten	53° 11′ NB, 5° 27′ OL
Overspant	Van Harinxmakanaal
Doorvaarthoogte	bascule: 5,27 / vast: 5,4 m
Doorvaartbreedte	bascule: 12 / vast: 22 m
Langste overspanning	22 m
Monumentale status	geen
Ook bekend als	brug te Midlum
Bouw
Opening	1954
Gebruik
Weg	Kanaalweg / Harlingerstraatweg
Architectuur
Type	basculebrug en vaste brug
Vanaf de noordkant: de vaste brug, daarachter de basculebrug en het brugwachtershuisje
Portaal    Verkeer & Vervoer

De Koningsbrug is de brug van de Kanaalweg en de Harlingerstraatweg^[1] over het Van Harinxmakanaal in de Nederlandse stad Harlingen. De brug loopt in noord-noordoostelijke richting tussen de zuidelijke Koningsbuurt en het noordelijke Midlum door en werd ook aangeduid als brug te Midlum.^[2][3]

De brug kruist het Van Harinxmakanaal direct ten oosten van de T-kruising met het Verbindingskanaal naar de Franekertrekvaart, op kilometerraai 2,17, dus op ruim twee kilometer varen van het IJsselmeer en de Tsjerk Hiddessluizen.^[4] Sinds de aanleg van Akwadukt Van Harinxmakanaal in 2017 heeft de brug nog plaatselijk belang.

Terwijl de provinciale bruggen in het kanaal op afstand bediend worden en geschikt zijn voor een 24-uursregime, is de Koningsbrug van het Rijk. Hij wordt ter plaatse elektrisch bediend door een brugwachter,^[5][6][7] maar 's nachts en 's zondags is er geen bediening, en op sommige tijden alleen op afroep via de marifoon.^[8] Hij heeft twee doorvaartopeningen: een basculebrug die gesloten een doorvaarthoogte van 5,27 meter heeft bij een doorvaartbreedte van 12 meter, en aan de noordkant een vaste brug met een hoogte van 5,4 meter en een breedte van 22 meter.^[8] De taluds van de brug versmallen het kanaal enigszins, tot 37 meter.

Het kanaal is gedimensioneerd voor schepen van CEMT-klasse IV, maar de grotere klasse V is de standaard in de Nederlandse scheepvaart en wordt toegestaan. Een geladen schip van klasse IV zonder deklast kan afhankelijk van de waterstand onder de vaste brug door. Voor ongeladen schepen, die hoger op het water liggen, moet de basculebrug open, evenals voor klasse V-schepen. Deze hebben een breedte van 11,5 meter en moeten hier stapvoets varen, waarmee de brug een riskante flessenhals is. Dit geldt voor nog enkele andere kunstwerken uit de aanlegperiode van het kanaal, waaronder de Tsjerk Hiddessluizen en de eveneens nabije brug bij Kiesterzijl.^[5]

De brug is voltooid in 1954, enkele jaren na het kanaal. Blijkens een krantenbericht uit 1959 kon een in Bergum gebouwd zeeschip de Koningsbrug niet passeren, omdat de doorvaart door een vergissing twintig centimeter smaller was dan de beoogde 12 meter. Later bleek dat het verschil slechts vier centimeter was, nog altijd te smal voor de scheepsbreedte van 11,96 meter.^[9][10]

De N31 liep tot november 2017 over de Koningsbrug, maar loopt nu als Waadseewei (Waddenzeeweg) door het naastgelegen Akwadukt Van Harinxmakanaal. Er is overwogen om het aquaduct een extra buis te geven zodat de Koningsbrug gesloopt kon worden, maar dit was te duur.^[5] Toen het autoverkeer onder het kanaal door kon, is de brug verbreed en gerenoveerd en zijn de vrijliggende fiets- en voetpaden opnieuw aangelegd.^[7][11][12] Ook ligt het brugdek niet meer haaks over het kanaal maar iets meer noord-zuid^[13] en zijn de aansluitende wegen heringericht voor lokaal verkeer en landbouwverkeer.^[5]

De meeste verkeersbruggen over het Van Harinxmakanaal waren in 1991 eigendom van de provincie Friesland, maar de Koningsbrug was Rijkseigendom^[14] en in beheer bij Rijkswaterstaat.^[8] Rond de aanleg van het aquaduct ketste een overname door de provincie af op geld en een gebrek aan belang.^[5]

• 
  2019: Zicht vanaf de Koningsbrug naar het zuidoosten. Onderaan de foto het remmingwerk van de brug, rechts het aquaduct.
• 
  2014: Zicht op Harlingen in de richting van het IJsselmeer. Dwars door het beeld loopt de N31 met de Koningsbrug. Het aquaduct is er nog niet.
• 
  Door de noordelijke oprit loopt sinds 1984 een fietstunnel.^[15]
• 
  2024: Het fietspad van de Koningsbrug gaat via een haarspeldbocht terug naar het Van Harinxmakanaal om langs het kanaal de A31 over het aquaduct te passeren.