Duinsterretje

Duinsterretje
Taxonomische indeling
Rijk: Plantae (Planten) Stam: Bryophyta (Mossen) Klasse: Bryopsida Orde: Pottiales Familie: Pottiaceae (Kleimosfamilie) Geslacht: Syntrichia
Soort
Syntrichia ruralis (Hedw.) F. Weber & D. Mohr (1803)
Synoniemen
Tortula ruralis
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Duinsterretje op Wikispecies
Portaal    Biologie

Duinsterretje (Syntrichia ruralis) is een mos uit de familie Pottiaceae. Het topkapselmos komt voor op kalkrijk zand.

Uiterlijke kenmerken

Duinsterretje vormt geelgroene tot roodbruine zoden. De stengels bereiken een maximale hoogte van 8 cm. Meestal bereiken deze een hoogte van ongeveer 2 tot 4 cm, met een getande glashaar in het verlengde van de nerf.

Het blad is tot 4 mm groot en scherp gekield. Het heeft een glashaar recht op de bladtop. Bij vochtig weer staan de bladeren als een sterretje uit, bij droog weer zijn de bladeren rond de stengel gedraaid. De bladeren zijn aan de rand bijna tot aan de punt iets teruggerold.

Het sporenkapsel is ei-vormig. De kapselsteel (seta) is rood van kleur.

Microscopische kenmerken

De laminacellen lijken licht op de bladbasis en zijn rechthoekig van vorm. In de bovenste helft van het blad daarentegen zijn ze rond en zeszijdig van vorm en duidelijk papillair.

Mos, dat vrij algemeen voorkomt in alle klimaatzones buiten de tropen. Het groeit zowel in de laaglanden en dringt door tot in het subalpiene niveau van de bergen. Het komt natuurlijk voornamelijk voor op rotsen en aarde, maar het leeft ook in muren, beton en daken. Het wordt zelden op hout aangetroffen, zelfs niet op dood hout of op schors. Ook in Nederland komt het algemeen voor.

• 
  Blad
• 
  Sporenkapsel en peristoom
• 
  Doorsnede van stam
• 
  Lamina-cellen

In Nederland komen drie variëteiten voor, namelijk:

• Groot duinsterretje (Syntrichia ruralis var. arenicola):
  Komt voor in het binnenland maar is een echte plant van de kustduinen. Het groeit bij voorkeur als pionier op kalkhoudend zand, maar ook op andere basische substraten zoals beton, daken, muren en soms op bomen met een ruwe, basisch tot neutrale schors, zoals vlier en populier. Te herkennen aan de geelgroene bladen, gekielde bladtop en de als een lange gestekelde glashaar uitstekende nerf. De grootste bladbreedte is onder het midden. De volgroeide mosplant is tweemaal zo groot als Syntrichia ruralis var. calcicola.
• Klein duinsterretje (Syntrichia ruralis var. calcicola):
  Komt meer in het binnenland voor en minder in de duinen. Het wordt meer gevonden op zonnige en stenige of zandige grond en op basenrijke rotsen, muren, daken en bomen.
• Daksterretje (Syntrichia ruralis var. ruralis):
  Komt voor op basenrijke voedselrijke muren, daken en rotsen, soms stenige en zandige grond of ruwe schors. Het heeft vrijwel evenwijdige zijranden van de topbladen, de niet of nauwelijks toegespitste bladtop en doordat de bladtop niet of nauwelijks afloopt op de gestekelde -maar niet grof getande- glashaar.

	Klein duinsterretje	Groot duinsterretje
Foto
Botanische naam	Syntrichia ruralis var. calcicola	Syntrichia ruralis var. arenicola
Kleur blad	donkergroen	geelgroen
Stand glashaar	geknikt	recht
kleur bladnerf	vaak roodbruin aangelopen	niet roodbruin aangelopen
grootste bladbreedte	ligt op of boven het midden	onder het midden