De morgen (Runge)

Voor het Belgische Nederlandstalige dagblad, opgericht in 1978, zie De Morgen.
De morgen
De morgen
Kunstenaar Philipp Otto Runge
Jaar 1808
Techniek Olieverf op doek
Afmetingen 109 × 85,5 cm
Museum Hamburger Kunsthalle
Locatie Hamburg
Inventarisnummer HK-1016
Portaal  Portaalicoon   Kunst & Cultuur

De morgen is een schilderij van Philipp Otto Runge uit 1808. Sinds 1891 maakt het deel uit van de collectie van de Hamburger Kunsthalle.

Herkomst

Runge maakte in de periode 1803-05 een cyclus met vier allegorische kopergravures van de tijden van de dag. Hij had plannen om hiervan ook olieverfschilderijen te maken. In 1808 voltooide hij de eerste versie van De morgen. Een jaar later begon hij aan een tweede versie, die vaak De grote morgen wordt genoemd, maar deze is alleen in fragmenten bewaard gebleven. Door Runges vroege dood werd de cyclus niet voltooid. Beide versies van De morgen bevinden zich in de Hamburger Kunsthalle.

Voorstelling

Het schilderij kan op verschillende manieren geïnterpreteerd worden. Runge maakte zijn bedoelingen niet volledig duidelijk. Tegen zijn broer Daniel verklaarde hij: "ik vind het verschrikkelijk als de mensen vragen om de betekenis achter ieder individueel element uit te leggen".[1] De morgen toont een landschap onder een veelkleurige hemel in de ochtendschemering. Centraal staat een naakte vrouwelijke figuur, die lijkt op te stijgen naar de hemel. Onderin ligt een jong kindje, terwijl boven een ster te zien is. In een Christelijke lezing gaat het om Maria, Christus en de ster van Bethlehem. Een andere interpretatie gaat uit van Venus, Eros en de planeet Venus. Als het schilderij gezien wordt als een uitbeelding van de cyclus van de natuur, staat Aurora, de godin van de dageraad, centraal.

Uit de hand van de vrouw ontluikt een bloem, vermoedelijk een lelie, symbool van zuiverheid en verheerlijking. De hemel en de aarde zijn gevuld met putti en kinderfiguren, die de onschuld van de vroege dag symboliseren. De lijst van het schilderij is volledig beschilderd. Aan de onderkant is een zonsverduistering te zien. Een keten van engelen en bloemen leidt naar een engelenkoor in stralend licht aan de bovenkant.

Runges citaat "De morgen is de grenzeloze verlichting van het universum"[2] is essentieel voor de interpretatie van het schilderij. Sterk beïnvloed door de mysticus Jakob Böhme[3] en de vroegromantische dichter Novalis, probeerde Runge in De morgen een romantisch-mystieke visie van het universum weer te geven. Het vervagen van de grens tussen nacht en dag symboliseert deze visie.

Artistiek gezien valt de symmetrische compositie op, ongebruikelijk voor de Romantiek. De putti en kinderfiguren doen denken aan de Barok.

Literatuur

  • Hamburg Kunsthalle (2019). Kunst aus acht Jahnhunderten. p. 91
  • Frank Büttner (2010). Philipp Otto Runge. München: C. H. Beck Verlag.
  • Brad Prager (2007). Aesthetic Vision and German Romanticism. Camden House.
  • Wolf Stubbe (1977). Philipp Otto Runge – Bild und Symbol. München: R. Piper & Co. Verlag.
  • Stephan Waetzoldt (1950). Das himmlische Kind in Ph. O. Runges „Morgen“. In: Lichtwark nr. 2. Hamburg-Bergedorf: Verlag HB-Werbung.
  • Norbert Wolf. Romantik. Keulen: Taschen Verlag.

Afbeeldingen

  • De grote morgen
    De grote morgen
  • De morgen (gravure)
    De morgen (gravure)
Dit artikel is uitgegeven door Wikipedia. De tekst is vrijgegeven onder de licentie Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0. Voor de mediabestanden kunnen aanvullende voorwaarden gelden.