CinéTol (bioscoop)

Ten minste één Wikipediagebruiker vindt dat de inhoud van dit artikel ingevoegd zou moeten worden in Cinetol of dat er een duidelijkere afbakening tussen beide artikelen dient te worden gemaakt. Als de tekst wordt ingevoegd, dient dit artikel een doorverwijzing te worden (bekijk voorstel).
Haal de pagina echter niet leeg en verwijder deze boodschap niet voordat de discussie gesloten is.

CinéTol
CinéTol in 1976
Locatie
Locatie	Amsterdam-Zuid
Plaatsnaam	Amsterdam
Adres	Tolstraat 160
Buurpanden	Kunst- en Cultuurhuis Cinetol
Coördinaten	52° 21′ NB, 4° 54′ OL
Status en tijdlijn
Status	In gebruik
Oorspr. functie	Theaterzaal
Bouw gereed	1941
Opening	1927
Sluiting	1 september 1979 (bioscoop)
Restauratie	2021
Afgebroken	1979
Erkenning
Monumentstatus	Rijksmonument
Sinds	7 november 1978
Monumentnummer	5737
Officiële website
Portaal    Civiele techniek en bouwkunde

CinéTol was een bioscoop annex theater aan de Tolstraat in Amsterdam-Zuid. De naam is een samentrekking van cinema en Tolstraat. Sinds 2021 is het in gebruik als een cultureel centrum onder de naam Tempel.

De bioscoop had een ongelukkig begin in dit gebouw uit 1927. Ze begon in de Tweede Wereldoorlog onder de naam Thalia Theater. De Duitse bezetter had het gebouw aan de Tolstraat 160 onteigend van de Theosofische vereniging in Nederland. Gevolg was dat bijvoorbeeld de Nationale Jeugdstorm (NSJ) er in 1942 films toonde die beschikbaar werden gesteld door het Duits Verkeersbureau is samenwerking met filmmaatschappij Odeon. Een van de films. De jeugd van heden, liet Adolf Hitler zien die in Neurenberg Duitse jeugd ontving. ^[1]

Vrijwel direct na de bevrijding veranderde het theater van naam; het werd Theater Cultura, ook toen waren er niet alleen films te zien, maar er waren bijvoorbeeld ook cabaretavonden. Zo traden op 16 juni 1945 Frans Nienhuys, Maria Petrelli, Willy Blomert, Wassia Krimsky, Stella Semer (zangeres levenslied) en Gerard Gest op. Het had een communistische inslag; arbeiders werkend bij De Waarheid konden gratis naar binnen. ^[2] Eigenaar werd de Maatschappij voor Cinegrafie die ook Filmtheater de Uitkijk en het Leidseplein Theater in beheer hadden. In 1961 trok die maatschappij zich terug; Cultura bracht onvoldoende geld op. Cor Koppies, dan nog directeur van het theater aan het Leidseplein nam de exploitatie van de bioscoop met 592 stoelen over.

In 1954 schreef Cultura Theater een prijsvraag uit voor een nieuwe naam die op 30 april 1954 zou gelden: CinéTol.^[3] In 1964 kwam het theater met een nieuwtje; er werd een jaar voorgeprogrammeerd, maar er kwamen ook themareeksen van onder andere werk van Ingmar Bergman. Het ontwikkelde zich onder Koppies meer richting filmhuis met nachtfilms in het weekend en met af en toe een toneelvoorstelling.

Wisselend succes werd in 1976 bruut onderbroken. De eigenaar P.C. Meulman Stichting (Theosofische Vereniging Nederland) zei het huurcontract met BV CinéTol op. Ze wilde op die plek het theater slopen en vervangen door nieuwbouw. De door BV CinéTol voorgestelde overnamekosten vonden in de ogen van de Stichting geen goedkeuring. ^[4] De bioscoop vertrok op 1 september 1979. Gemeente Amsterdam stak een stokje voor de afbraak door het tot monument te verklaren. Het had wel tot gevolg dat het omgebouwd werd tot bibliotheek en openbare leeszaal. Koppies ging verder met Cinecenter, wilde CinéTol er nog wel “bij doen”, maar dat bleek niet haalbaar.^[5]

Ook na het vertrek van de bioscoop hield het gebouw de naam CinéTol. In 1982 kreeg het gebouw een nieuwe buur in nieuwbouw. Het buurthuis CinéTol kreeg niet veel later de naam (Stichting) Kunst- en Cultuurhuis Cinetol.

In 2021 is het gebouw ontwikkeld tot een cultureel centrum onder de naam Tempel Amsterdam.^[6]