Bundesliga 2023/24

Bundesliga
Vlag van Duitsland
Land Duitsland
Bond DFB
Competitie Bundesliga
Seizoensdetails
Seizoen 2023/24
Kampioen Bayer Leverkusen
Topscorer(s) 32 doelpunten:
Vlag van Engeland Harry Kane
Aantal clubs 18
Degradatie naar 2. Bundesliga
Europese kwalificatie
Champions League:
4× competitiefase (+1× competitiefase via een European Performance Spot (EPS))
Europa League:
1× competitiefase (+1× competitiefase via het bekertoernooi)
Conference League:
1× play-offronde
Algemeen
Opgericht 1963
Record­titelhouder Bayern München (32×)
Website Bundesliga.de
Actueel
Actuele editie Bundesliga 2024/25
Navigatie
Vorige     Volgende
Portaal  Portaalicoon   Voetbal

Het seizoen 2023/24 van de Bundesliga was het 61ste seizoen van de hoogste Duitse voetbalcompetitie sinds de invoering van het betaald voetbal. Aan de competitie namen achttien clubs deel. De competitie was van start gegaan op 18 augustus 2023 en eindigt op 18 mei 2024.

Bayer 04 Leverkusen werd in de 29ste speelronde zonder één competitieduel verloren te hebben voor het eerst in de clubgeschiedenis kampioen van de Bundesliga.

Teams

Club Trainer Aanvoerder
FC Augsburg Vlag van Duitsland Enrico Maaßen Vlag van Bosnië en Herzegovina Ermedin Demirović
Union Berlin Vlag van Zwitserland Urs Fischer Vlag van Oostenrijk Christopher Trimmel
VfL Bochum Vlag van Duitsland Thomas Letsch Vlag van Frankrijk Anthony Losilla
Werder Bremen Vlag van Duitsland Ole Werner Vlag van Oostenrijk Marco Friedl
SV Darmstadt 98 Vlag van Duitsland Torsten Lieberknecht Vlag van Duitsland Fabian Holland
Borussia Dortmund Vlag van Duitsland Edin Terzić Vlag van Duitsland Emre Can
Eintracht Frankfurt Vlag van Duitsland Dino Toppmöller Vlag van Duitsland Sebastian Rode
SC Freiburg Vlag van Duitsland Christian Streich Vlag van Duitsland Christian Günter
Heidenheim 1846 Vlag van Duitsland Frank Schmidt Vlag van Duitsland Patrick Mainka
TSG Hoffenheim Vlag van Verenigde Staten Pellegrino Matarazzo Vlag van Duitsland Oliver Baumann
FC Köln Vlag van Duitsland Steffen Baumgart Vlag van Oostenrijk Florian Kainz
RB Leipzig Vlag van Duitsland Marco Rose Vlag van Hongarije Willi Orban
Bayer Leverkusen Vlag van Spanje Xabi Alonso Vlag van Finland Lukáš Hrádecký
FSV Mainz Vlag van Denemarken Bo Svensson Vlag van Zwitserland Silvan Widmer
Borussia Mönchengladbach Vlag van Zwitserland Gerardo Seoane Vlag van Zwitserland Jonas Omlin
Bayern München Vlag van Duitsland Thomas Tuchel Vlag van Duitsland Manuel Neuer
VfB Stuttgart Vlag van Duitsland Sebastian Hoeneß Vlag van Duitsland Waldemar Anton
VfL Wolfsburg Vlag van Kroatië Niko Kovač Vlag van Duitsland Maximilian Arnold
Locaties van teams uit de Bundesliga 2023/24

Trainerswissels

Club Vertrekkende trainer Reden Vertrekdatum Positie in ranglijst Vervangende trainer Startdatum
Eintracht Frankfurt Vlag van Oostenrijk Oliver Glasner Onderling overleg 30 juni 2023 Voorbereiding Vlag van Duitsland Dino Toppmöller 1 juli 2023
Borussia Mönchengladbach Vlag van Duitsland Daniel Farke Ontslagen Vlag van Zwitserland Gerardo Seoane
FC Augsburg Vlag van Duitsland Enrico Maaßen 9 oktober 2023 15e Vlag van Denemarken Jess Thorup 15 oktober 2023
Mainz 05 Vlag van Denemarken Bo Svensson Onderling overleg 2 november 2023 18e Vlag van Duitsland Jan Siewert 2 november 2023
Union Berlin Vlag van Zwitserland Urs Fischer 15 november 2023 Vlag van Duitsland Marco Grote 15 november 2023
Vlag van Duitsland Marco Grote Einde interim 26 november 17e Vlag van Kroatië Nenad Bjelica 26 november 2023
FC Köln Vlag van Duitsland Steffen Baumgart Onderling overleg 21 december 2023 Vlag van Duitsland Timo Schultz 4 januari 2024
Mainz 05 Vlag van Duitsland Jan Siewert Ontslagen 12 februari 2024 Vlag van Denemarken Bo Henriksen 13 februari 2024
VfL Wolfsburg Vlag van Kroatië Niko Kovač 17 maart 2024 14e Vlag van Oostenrijk Ralph Hasenhüttl 17 maart 2024
VfL Bochum Vlag van Duitsland Thomas Letsch 8 april 2024 15e Vlag van Duitsland Heiko Butscher 9 april 2024

Uitslagen

Thuis \ Uit AUG UNB BOC BRE DAR DOR FRA FRE HEI HOF KÖL LEI LEV MAI MÖN MUN STU WOL
FC Augsburg — 2–0 2–2 0–3 1–2 1–1 2–1 2–1 1–0 1–1 1–1 2–2 0–1 2–1 4–4 2–3 0–1 3–2
Union Berlin 1–1 — 3–4 2–1 1–0 0–2 0–3 2–1 2–2 0–2 2–0 0–3 0–1 4–1 3–1 1–5 0–3 1–0
VfL Bochum 1–1 3–0 — 1–1 2–2 1–1 1–1 1–2 1–1 3–2 1–1 1–4 0–5 2–2 1–3 3–2 1–0 3–1
Werder Bremen 2–0 2–0 4–1 — 1–1 1–2 2–2 3–1 1–2 2–3 2–1 1–1 0–3 4–0 2–2 0–4 2–1 0–2
Darmstadt 98 0–6 1–4 1–2 4–2 — 0–3 2–2 0–1 0–1 0–6 0–1 1–3 0–2 0–0 3–3 2–5 1–2 0–1
Borussia Dortmund 5–1 4–2 3–1 1–0 4–0 — 3–1 3–0 2–2 2–3 1–0 2–3 1–1 1–1 4–2 0–4 0–1 1–0
Eintracht Frankfurt 3–1 0–0 1–1 1–1 1–0 3–3 — 0–0 2–0 3–1 1–1 2–2 1–5 1–0 2–1 5–1 1–2 2–2
SC Freiburg 2–0 0–0 2–1 1–0 1–1 2–4 3–3 — 1–1 3–2 2–0 1–4 2–3 1–1 3–3 2–2 1–3 1–2
1. FC Heidenheim 2–5 1–0 0–0 4–2 3–2 0–0 1–2 3–2 — 2–3 4–1 1–2 1–2 1–1 1–1 3–2 2–0 1–1
TSG Hoffenheim 3–1 0–1 3–1 2–1 3–3 1–3 1–3 1–2 1–1 — 1–1 1–1 2–3 1–1 4–3 4–2 0–3 3–1
1. FC Köln 1–1 3–2 2–1 0–1 0–2 0–4 2–0 0–0 1–1 1–3 — 1–5 0–2 0–0 3–1 0–1 0–2 1–2
RB Leipzig 3–0 2–0 0–0 1–1 2–0 4–1 0–1 3–1 2–1 3–1 6–0 — 2–3 0–0 2–0 2–2 5–1 3–0
Bayer Leverkusen 2–1 4–0 4–0 5–0 5–1 1–1 3–0 2–1 4–1 2–1 3–0 3–2 — 2–1 0–0 3–0 2–2 2–0
Mainz 05 1–0 1–1 2–0 0–1 4–0 3–0 1–1 0–1 0–1 4–1 1–1 2–0 0–3 — 1–1 1–3 1–3 1–1
Borussia Mönchengladbach 1–2 0–0 5–2 2–2 0–0 1–2 1–1 0–3 2–1 2–1 3–3 0–1 0–3 2–2 — 1–2 3–1 4–0
Bayern München 3–1 1–0 7–0 0–1 8–0 0–2 2–1 3–0 4–2 3–0 2–0 2–1 2–2 8–1 3–1 — 3–0 2–0
VfB Stuttgart 3–0 2–0 5–0 2–0 3–1 2–1 3–0 5–0 3–3 2–3 1–1 5–2 1–1 3–1 4–0 3–1 — 3–1
VfL Wolfsburg 1–3 2–1 1–0 2–2 3–0 1–1 2–0 0–1 2–0 2–2 1–1 2–1 1–2 1–3 1–3 1–2 2–3 —
Bron: DFB
Kleuren: groen - winst thuisploeg; blauw - gelijkspel; rood - verlies thuisploeg.

Eindstand

Pos Team Wed W G V Ptn DV DT +/− Kwalificatie of degradatie
1 Bayer Leverkusen (K, C) 34 28 6 0 90 89 24 +65 Competitiefase Champions League
2 VfB Stuttgart 34 23 4 7 73 78 39 +39
3 Bayern München 34 23 3 8 72 94 45 +49
4 RB Leipzig 34 19 8 7 65 77 39 +38
5 Borussia Dortmund 34 18 9 7 63 68 43 +25
6 Eintracht Frankfurt 34 11 14 9 47 51 50 +1 Competitiefase Europa League
7 TSG Hoffenheim 34 13 7 14 46 66 66 0
8 FC Heidenheim 34 10 12 12 42 50 55 −5 Play-offronde Conference League
9 Werder Bremen 34 11 9 14 42 48 54 −6
10 SC Freiburg 34 11 9 14 42 45 58 −13
11 FC Augsburg 34 10 9 15 39 50 60 −10
12 VfL Wolfsburg 34 10 7 17 37 41 56 −15
13 FSV Mainz 34 7 14 13 35 39 51 −12
14 Borussia Mönchengladbach 34 7 13 14 34 56 67 −11
15 Union Berlin 34 9 6 19 33 33 58 −25
16 VfL Bochum (O) 34 7 12 15 33 42 74 −32 Play-offs tegen degradatie naar de 2. Bundesliga
17 FC Köln (R) 34 5 12 17 27 28 60 −32 Degradatie naar de 2. Bundesliga
18 Darmstadt 98 (R) 34 3 8 23 17 30 86 −56
Bijgewerkt tot wedstrijd(en) gespeeld op 18 mei 2024. Bron: DFB.de
Regels voor de stand: 1) Meeste punten; 2) Doelsaldo; 3) Doelpunten voor; 4) Meeste punten in onderlinge wedstrijden;
5) Doelsaldo in onderlinge wedstrijden; 6) Gescoorde uitdoelpunten in onderlinge wedstrijden; 7) Gescoorde uitdoelpunten; 8) Play-off
(C) Bekerwinnaar; (K) Kampioen; (O) Play-off winnaar; (R) Gedegradeerd.

Eindstand thuiswedstrijden

Pos Team Wed W G V Ptn DV DT +/−
1 Bayer Leverkusen 17 14 3 0 45 47 11 +36
2 Bayern München 17 14 1 2 43 53 12 +41
3 VfB Stuttgart 17 13 3 1 42 50 15 +35
4 RB Leipzig 17 11 4 2 37 40 12 +28
5 Borussia Dortmund 17 10 3 4 33 37 22 +15
6 Eintracht Frankfurt 17 7 8 2 29 29 21 +8
7 FC Heidenheim 17 7 5 5 26 30 26 +4
8 Werder Bremen 17 7 4 6 25 29 26 +3
9 FC Augsburg 17 6 6 5 24 26 26 0
10 VfL Bochum 17 5 8 4 23 26 29 −3
11 Union Berlin 17 7 2 8 23 22 30 −8
12 FSV Mainz 17 6 5 6 23 23 18 +5
13 TSG Hoffenheim 17 6 5 6 23 31 31 0
14 SC Freiburg 17 5 7 5 22 28 30 −2
15 VfL Wolfsburg 17 6 4 7 22 25 25 0
16 Borussia Mönchengladbach 17 5 6 6 21 27 26 +1
17 FC Köln 17 4 4 9 16 15 28 −13
18 Darmstadt 98 17 1 3 13 6 15 44 −29
Bron: Transfermarkt.nl

Eindstand uitwedstrijden

Pos Team Wed W G V Ptn DV DT +/−
1 Bayer Leverkusen 17 14 3 0 45 42 13 +29
2 VfB Stuttgart 17 10 1 6 31 28 24 +4
3 Borussia Dortmund 17 8 6 3 30 31 21 +10
4 Bayern München 17 9 2 6 29 41 33 +8
5 RB Leipzig 17 8 4 5 28 37 27 +10
6 TSG Hoffenheim 17 7 2 8 23 35 35 0
7 SC Freiburg 17 6 2 9 20 17 28 −11
8 Eintracht Frankfurt 17 4 6 7 18 22 29 −7
9 Werder Bremen 17 4 5 8 17 19 28 −9
10 FC Heidenheim 17 3 7 7 16 20 29 −9
11 FC Augsburg 17 4 3 10 15 24 34 −10
12 VfL Wolfsburg 17 4 3 10 15 16 31 −15
13 Borussia Mönchengladbach 17 2 7 8 13 29 41 −12
14 FC Köln 17 1 8 8 11 13 32 −19
15 Darmstadt 98 17 2 5 10 11 15 42 −27
16 FSV Mainz 17 1 7 9 10 16 33 −17
17 Union Berlin 17 2 4 11 10 11 28 −17
18 VfL Bochum 17 2 4 11 10 16 45 −29
Bron: Transfermarkt.nl

Stand eerste seizoenshelft

Pos Team Wed W G V Ptn DV DT +/−
1 Bayer Leverkusen 17 14 3 0 45 47 12 +35
2 Bayern München 17 14 2 1 44 53 15 +38
3 VfB Stuttgart 17 11 1 5 34 38 22 +16
4 RB Leipzig 17 10 3 4 33 38 18 +20
5 Borussia Dortmund 17 8 6 3 30 33 25 +8
6 Eintracht Frankfurt 17 7 6 4 27 27 20 +7
7 SC Freiburg 17 7 4 6 25 21 26 −5
8 TSG Hoffenheim 17 7 3 7 24 32 33 −1
9 FC Heidenheim 17 6 3 8 21 26 33 −7
10 Borussia Mönchengladbach 17 5 5 7 20 34 36 −2
11 VfL Wolfsburg 17 6 2 9 20 21 28 −7
12 FC Augsburg 17 4 6 7 18 24 32 −8
13 Werder Bremen 17 4 5 8 17 24 31 −7
14 VfL Bochum 17 3 8 6 17 19 34 −15
15 Union Berlin 17 4 2 11 14 17 32 −15
16 FSV Mainz 17 1 8 8 11 14 29 −15
17 FC Köln 17 2 5 10 11 11 29 −18
18 Darmstadt 98 17 2 4 11 10 20 44 −24
Bron: Transfermarkt.nl

Eindstand tweede seizoenshelft

Pos Team Wed W G V Ptn DV DT +/−
1 Bayer Leverkusen 17 14 3 0 45 42 12 +30
2 VfB Stuttgart 17 12 3 2 39 40 17 +23
3 Borussia Dortmund 17 10 3 4 33 35 18 +17
4 RB Leipzig 17 9 5 3 32 39 21 +18
5 Bayern München 17 9 1 7 28 41 30 +11
6 Werder Bremen 17 7 4 6 25 24 23 +1
7 FSV Mainz 17 6 6 5 24 25 22 +3
8 TSG Hoffenheim 17 6 4 7 22 34 33 +1
9 FC Heidenheim 17 4 9 4 21 24 22 +2
10 FC Augsburg 17 6 3 8 21 26 28 −2
11 Eintracht Frankfurt 17 4 8 5 20 24 30 −6
12 Union Berlin 17 5 4 8 19 16 26 −10
13 SC Freiburg 17 4 5 8 17 24 32 −8
14 VfL Wolfsburg 17 4 5 8 17 20 28 −8
15 FC Köln 17 3 7 7 16 17 31 −14
16 VfL Bochum 17 4 4 9 16 23 40 −17
17 Borussia Mönchengladbach 17 2 8 7 14 22 31 −9
18 Darmstadt 98 17 1 4 12 7 10 42 −32
Bron: Transfermarkt.nl

Positieverloop per club

De tabel toont de positie van de ploegen na beëindiging van elke ronde.

Team ╲ Speelronde12345678910111213141516171819202122232425262728293031323334
FC Augsburg1011121512141510101010109910111210131211141110977778891011
Union Berlin3158101113151516181718151615151515151513141414131213131414151615
VfL Bochum18141313141616171614141412141314141414141411151515151515151615141416
Werder Bremen17181112111214141212121213121413131399107881010101212111111119
Darmstadt 9814171817171511121415151516181818181818181818181818181818181818181818
Borussia Dortmund7697644444545555554444444445555555
Eintracht Frankfurt87109898777777786666666666666666666
SC Freiburg658109898888988687777789989898777810
FC Heidenheim15161511131010111313131314131299910109101011111111101010101098
TSG Hoffenheim121065565666666677888889777898999877
FC Köln13151416161718161718171815161517171717161616161616171717171717171717
RB Leipzig11843456555454434445555555554444444
Bayer Leverkusen5311211111112111111111111111111111
FSV Mainz16131718181817181817161617171716161616171717171717161616161516161513
Borussia Mönchengladbach912161415131213111191110101112101212131315121212121311111213131314
Bayern München2222133322221222222222222222222223
VfB Stuttgart1934322233333343333333333333333332
VfL Wolfsburg44767779991181111910111111111212131313141414141312121212
Competitiefase Champions League
Competitiefase Europa League
Play-offronde Conference League
Play-offs tegen degradatie naar de 2. Bundesliga
Degradatie naar de 2. Bundesliga
Bron: Transfermarkt.nl

Play-offs Promotie/degradatie

Wedstrijd 1/2
23 mei 2024
20:30 uur 		VfL Bochum 0 - 3 Fortuna Düsseldorf Stadion: Vonovia Ruhrstadion, Bochum
Toeschouwers: 26.000
Scheidsrechter: Robert Schröder
   
 
Wedstrijd 2/2
27 mei 2024
20:30 uur 		Fortuna Düsseldorf 0 - 3 (n.v.)
5–6 pen. 		VfL Bochum Stadion: Merkur Spiel-Arena, Düsseldorf
Toeschouwers: 51.500
Scheidsrechter: Deniz Aytekin
  Strafschoppen  
 
Bijz.:3–3 op totaalniveau'. VfL Bochum won met 6–5 na strafschoppen. VfL Bochum heeft zich gehandhaafd in de Bundesliga, Fortuna Düsseldorf bleef in de 2. Bundesliga.

Statistieken

Topscorers

№ Speler Club Goals
1. Vlag van Engeland Harry Kane Bayern München 36
2. Vlag van Guinee Serhou Guirassy VfB Stuttgart 28
3. Vlag van België Loïs Openda RB Leipzig 24
4. Vlag van Duitsland Deniz Undav VfB Stuttgart 18
5. Vlag van Duitsland Maximilian Beier 1899 Hoffenheim 16
6. Vlag van Bosnië en Herzegovina Ermedin Demirović FC Augsburg 15
7. Vlag van Duitsland Florian Wirtz Bayer Leverkusen 11
Vlag van Nigeria Victor Boniface
Vlag van Duitsland Niclas Füllkrug Borussia Dortmund
Vlag van Nederland Donyell Malen
Vlag van Duitsland Tim Kleindienst FC Heidenheim

Assists

№ Speler Club Assists
1. Vlag van Spanje Alejandro Grimaldo Bayer Leverkusen 12
2. Vlag van Duitsland Leroy Sané Bayern München 11
Vlag van Duitsland Julian Brandt Borussia Dortmund
4. Vlag van Duitsland Florian Wirtz Bayer Leverkusen 10
Vlag van Nederland Xavi Simons RB Leipzig
Vlag van Duitsland Jan-Niklas Beste FC Heidenheim
7. Vlag van Frankrijk Franck Honorat Borussia M'gladbach 9
8. Vlag van Duitsland Niclas Füllkrug Borussia Dortmund 8
Vlag van Nigeria Victor Boniface Bayer Leverkusen
Vlag van Bosnië en Herzegovina Ermedin Demirović FC Augsburg
Vlag van Oostenrijk Kevin Stöger VfL Bochum
Vlag van Duitsland Deniz Undav VfB Stuttgart

Clean sheets

№ Speler Club Assists
1. Vlag van Finland Lukáš Hrádecký Bayer Leverkusen 14
2. Vlag van Duitsland Alexander Nübel VfB Stuttgart 9
Vlag van Duitsland Noah Atubolu SC Freiburg
4. Vlag van Duitsland Kevin Trapp Eintracht Frankfurt 7
5. Vlag van Duitsland Manuel Neuer Bayern München 6
Vlag van Zwitserland Gregor Kobel Borussia Dortmund
Vlag van Duitsland Robin Zentner FSV Mainz 05
Vlag van Denemarken Frederik Rønnow FC Union Berlin
9. Vlag van Hongarije Péter Gulácsi RB Leipzig 5
Vlag van Duitsland Janis Blaswich
Vlag van Duitsland Michael Zetterer Werder Bremen
Vlag van Duitsland Kevin Müller FC Heidenheim

Hattricks

Rnd. Speler Goals Datum Thuis Uitslag Uit
1 Vlag van Duitsland Kevin Behrens Goal 1', Goal 9', Goal 70' 20 augustus 2023 1. FC Union Berlin 4 – 1 FSV Mainz 05
4 Vlag van Guinee Serhou Guirassy Goal 56', Goal 84', Goal 90+7 16 september 2023 FSV Mainz 05 1 – 3 VfB Stuttgart
5 Vlag van Engeland Harry Kane Goal 12', Goal 54' (pen.), Goal 88' 23 september 2023 Bayern München 7 – 0 VfL Bochum
7 Vlag van Guinee Serhou Guirassy Goal 67' (pen.), Goal 78', Goal 82' 7 oktober 2023 VfB Stuttgart 3 – 1 VfL Wolfsburg
9 Vlag van Engeland Harry Kane Goal 51', Goal 69', Goal 88' 28 oktober 2023 Bayern München 8 – 0 Darmstadt 98
10 Goal 9', Goal 72', Goal 90+3' 4 november 2023 Borussia Dortmund 0 – 4 Bayern München
16 Vlag van Tsjechië Patrik Schick Goal 30' (pen.), Goal 32', Goal 45+1' 20 december 2023 Bayer Leverkusen 4 – 0 VfL Bochum
19 Vlag van Duitsland Deniz Undav Goal 30', Goal 56', Goal 75' 27 januari 2024 VfB Stuttgart 5 – 2 RB Leipzig
Vlag van Duitsland Niclas Füllkrug Goal 6' (pen.), Goal 72', Goal 90+1' (pen.) 28 januari 2024 Borussia Dortmund 3 – 1 VfL Bochum
25 Vlag van Engeland Harry Kane Goal 13', Goal 45+7, Goal 70' 9 maart 2024 Bayern München 8 – 1 FSV Mainz 05
29 Vlag van Duitsland Florian Wirtz Goal 68', Goal 83', Goal 90' 14 april 2024 Bayer Leverkusen 5 – 0 Werder Bremen

Maandelijkse uitreikingen

Maand Speler van de Maand Rookie van de Maand Goal van de Maand Ref.
Player Club Player Club Player Club
Augustus Vlag van Nigeria Victor Boniface Bayer Leverkusen Vlag van Nigeria Victor Boniface Bayer Leverkusen Vlag van Duitsland Jan-Niklas Beste 1. FC Heidenheim [1][2][3]
September Vlag van Guinee Serhou Guirassy VfB Stuttgart Vlag van Nederland Xavi Simons RB Leipzig
Oktober Vlag van Duitsland Florian Wirtz Bayer Leverkusen Vlag van Engeland Harry Kane Bayern München
November Vlag van Duitsland Deniz Undav VfB Stuttgart
December Vlag van Duitsland Florian Wirtz Bayer Leverkusen Vlag van Nederland Xavi Simons RB Leipzig
Januari Vlag van Duitsland Deniz Undav VfB Stuttgart Vlag van Nederland Ian Maatsen Borussia Dortmund Vlag van Nederland Xavi Simons RB Leipzig
Februari Vlag van Duitsland Florian Wirtz Bayer Leverkusen Vlag van Duitsland Maximilian Beier TSG Hoffenheim Vlag van Engeland Harry Kane Bayern München
Maart Vlag van Duitsland Jamal Musiala


Dit artikel is uitgegeven door Wikipedia. De tekst is vrijgegeven onder de licentie Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0. Voor de mediabestanden kunnen aanvullende voorwaarden gelden.